Nevrotik İçe ya da Dışa Dönük Tipler :

Üst ucunda nevrotik, alt ucunda normal kişilik yapısı bulunan dikey boyutun üst ucunda bulunan nevrotik tipte, aşırı ve değişken duygulanım alanı, kaygı, tedirginlik, duyarlılık, alınganlık, kolay ve çabuk tepki oluşturma gibi nitelikler bulunur. Normal uçta bulunan tipte ise, dengeli ve düzenli duygulanım alanı, güven duygusu, düşünceli hareket gibi nitelikler yer almıştır.

Nevrotik içe dönük tip ; sürekli kaygı ve endişe içindedir. Takıntılı düşünceleri ve korkuları vardır. Alıngan, sinirli ve tedirgindir. Aşırı duyarlıdır. Zaman zaman durgunluk, isteksizlik, ilgisizlik durumları olur. Gerçeklerden kaçar. Gündüz rüyası ve fantezilere dalar. Güvensizdir. Aşağılık duygusu vardır. İnsanlarla kolay ilişki kuramaz. Topluluklarda arka planda kalır. Devamlı uykusuzluktan yakınır. Kendi gerçekleriyle bağdaşmayan amaç, istek ve beklentiler peşinde koşar. Bunlara erişemedikçe kaygısı artar. Yaptığı, başardığı işleri küçümser. Kendisini başkalarıyla kıyaslayıp onlara erişmeye çalışır. Olanak, yetenek ve becerilerini geliştirmek için çaba harcamaz. Bu tiplerde nevrastani ve takıntılı düşünce ve korkular sık görülür.

Nevrotik dışa dönük tip ; kaygılı, endişeli ve tedirgindir. Ruhsal gücü zayıf ve yetersizdir. İlgi alanı dardır. Devamlı bedensel yakınmaları vardır. Neşesiz, karamsar, ters huylu, durgun ve isteksizdir. Düşünmeden karar verir. Çabuk hareket eder, sık sık yanılır. Erişmek isteği, amaç, istek ve beklenti düzeyi düşüktür. Erişmek istediklerinin de kendi gerçekleriyle bağlantısı yoktur. Buna karşılık, yaptığı işleri abartır. Kendince başarılı saydığı davranışlarla övünür. Bu tiplerde histeri belirtileri kolayca ortaya çıkar.

Nevrotik denekler ve suçlular üzerinde yapılan araştırmalardan sonra, nevrotik içe dönüklerin daha çok kaygı, endişe, takıntılı düşünce, korku ve benzeri gibi belirtiler göstermelerine karşın, nevrotik dışa dönüklerin histerik belirtiler yanında, suç niteliğindeki eylemleri daha sık yaptıkları ortaya çıkmıştır.

Ruhsal bozukluklar ve hastalıklar, yatay ve dikey boyut dışında, yeni boyut üzerinde yer alır. Bu boyut üzerinde de diğer boyutlarda bulunan nitelikler farklı inceliklerle sıralanmıştır. Bu tür yaklaşıma göre, normal sayılan kişilik sınırıyla ruhsal bozukluklar ve hastalıklar arasında sadece nicelik farkı olduğu söylenebilir.